دانلود کتاب میرزا تقی خان امیرکبیر از عباس اقبال آشتیانی

مقدمه

میرزا محمد تقی‌خان فراهانی (۱۲۳۰–۱۱۸۶) معروف به امیرکبیر، یکی از صدراعظمهای بزرگ و نامدار ایران در دوره ناصرالدین‌شاه قاجار بوده است. اصلاحات امیرکبیر اندکی پس از رسیدن وی به صدارت آغاز گشت و تا پایان صدارت کوتاه او ادامه یافت. مدت صدارت امیر کبیر ۳۹ ماه (سه سال و سه ماه) بود. وی مؤسس دارُالفُنون بود که برای آموزش دانش و فناوری جدید به فرمان او در تهران تأسیس شد. همچنین انتشار روزنامه وقایع اتفاقیه از جمله اقدامات وی به‌شمار می‌آید. امیرکبیر پس از این که با توطئه اطرافیان شاه از مقام خود برکنار و به کاشان تبعید شد، در حمام فین به دستور ناصرالدین‌شاه به قتل رسید. پیکر وی در شهر کربلا به خاک سپرده شده‌ است. “بی نینگ” انگلیسی که همراه وزیر مختار انگلیس، امیر را ملاقات کرده وی را فردی درشت و تنومند و هوشمند توصیف کرده است. بی نینگ می‌نویسد امیر در جوانی اهل کشتی بوده و اندام قوی و درشت وی هم موید همین مطلب است. از پهلوانی امیر اطلاعی در دست نیست اما ورزش زورخانه در زمان وی رایج‌ترین ورزش بود. لباس امیر جبه بود و به منشیانش نیر دستور داده بود جبه به تن کنند. امیر کلاه بلندی بر سر می‌گذاشت و موهای وی بلند و از نوع به اصطلاح پاشنه نخواب بود. وزیر مختار انگلیس در یکی از گزارش‌هایش می‌نویسد پول دوستی که صفت بارز ایرانیان است به هیچ وجه در امیر راهی ندارد. همه وی را فردی مورد اطمینان و غیر قابل فساد می‌دانستند. دکتر پلاک اتریشی می‌نویسد: پولهایی که به امیر می‌دادند و نمی‌گرفت همگی خرج کشتنش شد.

بخشی از کتاب

“تقی خان امیرکبیر”، اهل فراهان است و دست پرورده خاندانِ قائم مقام فراهانی. فراهان همچون تفرش و آشتیان مجموعاً کانون واحد فرهنگ دیوانی و “اهل قلم” بود؛ ناحیه ای مستوفی پرور. چه بسیار دبیران و مستوفیان و وزیران از آن دیار برخاستند که در آن میان چند تنی به بزرگی شناخته شده، در تاریخ اثر برجسته گذارده اند. از این نظر میرزا تقی خان نماینده فرهنگ سیاسی همان سامان است. اسم او در اسناد معتبر (از جمله مقدمه پیمان ارزنةالروم، و قباله نکاح زنش عزت الدوله) “میرزا محمد تقی خان” آمده است. رقم مهر و امضای او نیز تردیدی در نام حقیقیش باقی نمی گذارد؛ بی گمان اسم “محمد” رفته رفته حذف گردیده و به “میرزا تقی خان” شهرت یافته است. خانواده پدری و مادری میرزا تقی خان از طبقه پیشه ور بودند. پدرش به تصریح قائم مقام “کربلائی محمد قربان” بود که در خطاب او را “کربلائی” می گفت. سجع مهرش “پیرو دین محمد قربان” بود. کربلائی قربان نخست آشپز میرزا عیسی (میرزا بزرگ) قائم مقام اول بود. پس از او همین شغل را در دستگاه پسرش میرزا ابوالقاسم قائم مقام ثانی داشت …

معرفی کتاب

كتاب ارزشمند ميرزا تقي‌خان اميركبير نوشته استاد عباس اقبال آشتيانی يكي از بهترين كتب، پيرامون زندگينامه اميركبير، صدرالاعظمِ ناصرالدين شاه و از بزرگترين مردمان تمام تاريخ اين مرز و بوم مي‌باشد. اقبال در اين كتاب نخست به اصل و نسب و ريشه اميركبير پرداخته و سپس روزگار جواني و او را مورد بررسي قرار مي‌دهد. سپس به رويدادهاي جلوس ناصرالدين شاه بر تخت سلطنت مي‌پردازد و آغاز صدارت اميركبير را با ذكر جزئيات دقيق شروع به بازگويي كرده و سپس به اقدامات بي‌نظير امير همچون تاسيس روزنامه وقايع‌الاتفاقيه و بنيانگذاري دارالفنون بپرداخته و پس از آن وارد مسايل سياسي عصر قاجار و نقش اميركبير در اصلاح وضع سياسي و اقتصادي مملكت شده و نهايتا با بازگويي فاجعه تلخ قتل امير، شرح روايي كتاب را به پايان مي‌رساند. پس از آن كتاب وارد بخش دوم شده و استاد آشتياني به تفصيل، اقداماتي چون چاپ روزنامه و دانشگاه توسط امير را با موشكافي استادانه نقد و بررسي مي‌كند. پس از وفات مرحوم عباس اقبال آشتیانی، استاد فقید دانشگاه تهران که از مفاخر نامدار علم و ادب در عصر کنونی بود، یادداشتها و نوشته‌های چاپ نشده وی به انضمام کتابخانه‌اش به دانشگاه منتقل شد. در میان یادداشتهای آن مرحوم جزوه‌دانی محتوی بر فصولی از کتاب شرح احوال میرزاتقی خان امیرکبیر و سواد مقادیری مکاتبات مربوط به وی دیده شد که از آثار اواخر ایام حیات مرحوم اقبال بود. مرحوم اقبال همواره امیرکبیر را می‌ستود و او را از مردان بزرگ تاریخ ایران می‌شمرد و اساس نهضت ترقی خواهی و آزادی طلبی را مربوطه به اعمال وطن‌پرستانه و افکار بلند او می‌دانست و به منظور تدوین شرح احوال مفصل و گویایی از سوانح زندگانی و آثار و افکار امیرکبیر به پایمردی مرحوم دکتر قاسم غنی به تجسس در اسناد و تفحص در مجموعه‌های مکاتیب خانوادگی و جمع آوری مدارک و مآخذ مربوط به تاریخ عهد قاجاریه پرداخت. انتشار این کتاب تحقیقات و تتبعات مفید مرحوم اقبال را که مستند بر مدارک صحیح است، از دستبرد حوادث روزگار مصون می‌دارد و طبعا مأخذی دقیق و معتبر برای کسانی خواهد بود که پس از این به تجسس و تحقیق بیشتر در احوال امیرکبیر می‌پردازند.